در سوم ماه مه ????، گويا برگي از تاريخ را به تصوير کشيده‌ است، هنگامي که مردم مادريد در مقابل اشغالگران فرانسوي در دوم ماه مه سال ???? ميلادي به پاخواستند. اما در همان روز و روز بعد، پاسخي سريع و وحشيانه گرفتند. مورخان به کشتار بيش از ???? نفر از مردم بيگناه در جريان شورش‌هاي مادريد اشاره کرده‌اند. در سمت چپ کار، گروهي از مردم عادي بر روي خاکِ آغشته با خون و اجساد کشته‌شدگان زانو زده‌اند و رو به سوي جوخه آتش دارند. گروهي نيز به عنوان تماشاگر تقريباً در مرکز تصوير ديده مي‌شوند. آسمانِ کاملاً تاريک و کدر، فضاي تيره و غم‌افزاي کار را تقويت مي‌کند و حسي مرده، عاري از کوچکترين اجزاي زندگي مي‌دهد. تنها منبع نور صحنه، فانوسي مکعب شکل است که مقابل پاهاي سربازان قرار گرفته‌است و صحنه کشتار را روشن مي‌کند.

تمرکز اثر بر مردي است که با پيراهن سفيد و شلوار زردرنگ در نيمه چپ کار و در ميان محکومين قرار گرفته‌ است. نوع نورپردازي و فضاي روشن اطراف اين فرد باعث مي‌شود تا چشم هر بيننده‌اي در وهله اول وي را ببيند. نکته مهمي که در اين ميان وجود دارد، نحوه قرار گرفتن دست‌هاي مرد محکوم است. گويا به زيبايي انتخاب را به بيننده واگذار کرده‌ است تا از ميان عجز و لابه براي بخشش تا پذيرا بودن مرگ با آغوش باز، يکي را انتخاب کند. همچنين V شکل بودن دستهاي مرد محکوم و تکرار اين المان در مردي که دقايقي پيش با گلوله کشته شده و با همان ترکيب روي زمين افتاده‌ است، گريزي کوتاه به سمبوليسم دارد.

در ميان محکومين در سمت چپ کار، يک راهب با سري تراشيده ديده مي‌شود که دستانش را براي دعا کردن در هم گره زده‌ است اما به جاي اين که دستان وي به سمت آسمان نشانه رود، زمين را مي‌بيند. نگاه سنگين راهب به زمين و نحوه قرار گرفتن دستان در هم گره خورده‌اش، بيشتر متوجه رديف سربازان براي بخشش است تا خداوند. در پشت راهب، مشتي گره کرده ديده مي‌شود که در ميانه راه براي بالا رفتن قرار دارد. نگاه مرد صاحب مشت خالي از هرگونه حس اميد است و اينگونه به نظر مي‌آيد که وي بالا بردن مشتش را به نشانه اندک مقاومت در مقابل تصميم اين جلادان، کاري عبث و بيهوده مي‌داند و در نهايت مردي که دستانش را طوري قرار داده‌است تا حايل صورتش و گلوله‌ها شود، به خوبي مرگ و ترس از آن را نشان مي‌دهد.

اين اثر به همراه «دوم ماه مه ????» هم‌اکنون در موزه پرادو در شهر مادريد نگهداري مي‌شود.